«Να ΄τανε το '81!» *

Το 1981 η Ελλάδα –μετά από μακρόχρονες προσπάθειες του Κωνσταντίνου Καραμανλή– γινόταν και τυπικά το δέκατο πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, νυν Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το μεγαλύτερο σημερινό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας, το τερατώδες δημόσιο χρέος, ήταν τότε ανύπαρκτο: βρισκόταν μόλις στο 28% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (το 2009 έφτασε το 113,4%, ενώ, σύμφωνα με προβλέψεις της Deutsche Bank, το 2020 θα εκτοξευτεί στο 171% του Α.Ε.Π.!). Τα χρόνια μετά το 1981 η χώρα μας, με την ιδιότητα του πλήρους μέλους της Ε.Ο.Κ., θα εισέπραττε πακτωλούς χρημάτων μέσω των Πακέτων Ντελόρ και των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης, που θα μπορούσαν να προοριστούν σε επενδύσεις στις υποδομές και γενικότερα στην παραγωγική διαδικασία, αυξάνοντας καταλυτικά την παραγωγικότητα των ελλήνων εργαζομένων και την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές. Δυστυχώς, οι περισσότεροι από τους κοινοτικούς πόρους σπαταλήθηκαν για καταναλωτικούς σκοπούς, ενώ άλλοι χάθηκαν στη χοάνη της διαφθοράς και της αναποτελεσματικότητας του δημοσίου τομέα. Αποτέλεσμα; Στασιμότητα ή αναιμικοί ρυθμοί ανάπτυξης. Το 1981 η ανεργία ήταν περίπου στο 6% του εργατικού δυναμικού. Σήμερα είναι στο 10%, ενώ η δυσκαμψία της αγοράς εργασίας είναι τέτοια που ένας στους δύο ανέργους αδυνατούν να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας για περισσότερο από ένα χρόνο. Ταυτόχρονα, οι περισσότεροι από τους 500.000 ανέργους ανήκουν στις “ασθενείς” κοινωνικές ομάδες: είναι νέοι κάτω των 25 ετών ή γυναίκες. Τέλος, οι διαδοχικές κυβερνήσεις των τελευταίων τριάντα χρόνων περίπου, ικανοποιώντας πελατειακές σχέσεις και προσδοκώντας εκλογικά οφέλη, προσέθεταν διαδοχικά νέους υπαλλήλους στο Δημόσιο ανεξάρτητα από την παραγωγικότητά τους και τις ορθολογικές ανάγκες του Κράτους. Αποτέλεσμα; Ο αριθμός των εργαζομένων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα της χώρας μας έχει ξεπεράσει σήμερα το 1.000.000, χωρίς να αμβλύνει την υποαπασχόληση του εργατικού δυναμικού.

Δεδομένου ότι το 1981 ανήλθε στην εξουσία το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, με τα λεγόμενά μου κινδυνεύω να ταυτιστώ με την αντίπαλη παράταξη. Όμως, μια εμβριθής και όχι επιφανειακή ανάλυση της πολιτικής μας ιστορίας δε θα έκρινε την τελευταία άμοιρη ευθυνών για τα όσα ακολούθησαν το 1981. Η συντηρητική παράταξη κυβέρνησε τον Τόπο για δεκαετίες πριν το έτος αναφοράς (1981). Σε μια –κατ’ επίφαση πολλές φορές– δημοκρατία, αντιδημοκρατικές μέθοδοι εμφιλοχώρησαν, ασκήθηκαν ή και θεσμοποιήθηκαν, όπως τα Πιστοποιητικά Κοινωνικών Φρονημάτων ή η χρόνια απαγόρευση του κομμουνιστικού κόμματος (νομιμοποιήθηκε το Σεπτέμβριο του 1974 από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή). Μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου (1944-1949), οι ηττημένες δυνάμεις, ισοδύναμα: σχεδόν ο μισός ελληνικός πληθυσμός, έμεινε στο περιθώριο, στερούμενος, όχι μόνο τη νομή της εξουσίας, αλλά και πολιτειακών δικαιωμάτων – στιγματισμένος για τα πολιτικά του φρονήματα από τον άλλο μισό. Πιο γλαφυρά κι απλούστερα, πως θα μας φαινόταν σήμερα αν κάποιος Έλληνας δε δικαιούνταν να πάρει δίπλωμα οδήγησης, δε μπορούσε να διαβάσει ελεύθερα την εφημερίδα που ήθελε ή, χειρότερα, κινδύνευε η ζωή του λόγω των αριστερών πολιτικών του πεποιθήσεων;

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, αναμφίβολα χαρισματικός ρήτορας, κατάφερε να συνενώσει τις κεντροαριστερές δυνάμεις και να τις οδηγήσει να μακροημερεύσουν στην εξουσία ύστερα από μισό αιώνα, ουσιαστικά από τα χρόνια του Ελευθέριου Βενιζέλου. Για την αποκατάσταση των ηττημένων δυνάμεων του Εμφυλίου, σίγουρα πολλά ήταν αναγκαία, δίκαια και κυρίως δίχως κόστος, όπως η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης (Απρίλιος 1982) και η καταστροφή των φακέλων που αφορούσαν τα πολιτικά φρονήματα (Μάρτιος 1984). Είναι, όμως, τέτοιο το δημοσιονομικό κόστος και τόσο μεγάλες οι απώλειες ευκαιριών για την ελληνική οικονομία από τις οικονομικές πολιτικές της δεκαετίας του 1980 που –τουλάχιστον εγώ– δεν τολμώ να απαντήσω: η πραγματική δημοκρατία που έφεραν για το περιθωριοποιημένο μισό του ελληνικού πληθυσμού “ζυγίζει” αυτό το δυσβάσταχτο φορτίο που έχει συσσωρευτεί και σήμερα μας βουλιάζει;…

* Παράφραση του τραγουδιού του Σταύρου Κουγιουμτζή και της Σώτιας Τσώτου «Να ’τανε το ’21» (1969).

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «University Press» τον Απρίλιο του 2010.