Το τρένο της ανάπτυξης

«Η χώρα μας φαίνεται σαν να κατέβηκε από το τρένο της ανάπτυξης στα τέλη της δεκαετίας του 1970, να ανέβηκε εκ νέου μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1990, αλλά να ξανακατέβηκε στα τέλη της δεκαετίας του 2000. Κι ακόμα να μην έχει καταφέρει να ξανανέβει». Σ’ αυτό το συμπέρασμα καταλήγαμε σε προηγούμενη ανάλυσή μας εξετάζοντας το αναπτυξιακό παρελθόν της ελληνικής οικονομίας. 

Σήμερα επανερχόμαστε διαχωρίζοντας τη μεταπολιτευτική περίοδο σε υποπεριόδους, με κόμβους τα χρονικά σημεία των κυβερνητικών αλλαγών. Έτσι ώστε να φανεί διαυγέστερα ποιοι πολιτικοί ταγοί μάς ανέβασαν και ποιοι μας κατέβασαν από την αμαξοστοιχία…

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, η ελληνική οικονομία:

– Την περίοδο 2008-2016 ήταν βυθισμένη στην ύφεση.

Με εξαίρεση μια ισχνή αναλαμπή το 2014.

– Καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου 1994-2007 αναπτυσσόταν. 

Με ετήσιο ρυθμό που πλησίασε ακόμα και το 6% (το 2003 και το 2006).

– Καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου 1975-1980 αναπτυσσόταν. 

Με ετήσιο ρυθμό που ξεπέρασε ακόμα και το 7% (το 1978).

– Στην ενδιάμεση των δύο προηγουμένων, δηλαδή την περίοδο 1981-1993, δεν κατάφερε να χαράξει μια σταθερή αναπτυξιακή τροχιά. 

Αφού χρονιές ύφεσης (1981-1983, 1987, 1993) προηγήθηκαν ή (και) ακολούθησαν άλλες ανάπτυξης (1984-1986, 1988-1989, 1991-1992).

Εν συγκρίσει με τον ΟΟΣΑ

Προσπαθώντας να διασταυρώσουμε πότε η ελληνική οικονομία προπορευόταν και πότε υπολειπόταν των αναπτυγμένων οικονομιών, αφαιρέσαμε από τον ρυθμό ανάπτυξής της τον αντίστοιχο μέσο στις οικονομίες των κρατών-μελών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).

Όπως μπορούμε να δούμε ανάγλυφα στο ανανεωμένο γράφημα, η ελληνική οικονομία δεν κατάφερε να αναπτυχθεί με υψηλότερο ρυθμό:

– Καμία χρονιά από το 2008 έως το 2016.

– Καμία χρονιά από όσες κυβέρνησε ο Ανδρέας Παπανδρέου (1982-1989, 1994-1995).

Τουναντίον, τα κατάφερε:

– Σχεδόν όλη την οκταετία του Κώστα Σημίτη (1996-2003). 

Δεδομένου ότι ο ρυθμός της ήταν οριακά χαμηλότερος μόνο τρεις χρονιές (1996, 1999-2000).

– Τρεις χρονιές της πενταετίας του Κωνσταντίνου Καραμανλή (1975-1979).
Και με τον ρυθμό της να υπολείπεται του ΟΟΣΑ λιγότερο από μία ποσοστιαία μονάδα στις δύο άλλες (1977, 1979).
– Τρεις χρονιές της εξαετίας του Κώστα Καραμανλή (2004-2009).

Έστω κι αν στην τρίτη εξ αυτών (2007) η θετική διαφορά ήταν μικρότερη της μίας ποσοστιαίας μονάδας.

– Μόνο μία χρονιά της τετραετίας του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (1990-1993). 

Στην οποία (1991) όμως η θετική διαφορά δεν ήταν καθόλου αμελητέα (σχεδόν δύο ποσοστιαίες μονάδες).

Μια πανοραμική εικόνα

Εξετάζοντας αυτό καθ’ αυτό το ΑΕΠ της χώρας μας σε σταθερές τιμές αντί της ποσοστιαίας μεταβολής του από χρονιά σε χρονιά, μπορούμε να σχηματίσουμε μια πανοραμική εικόνα για τη μεταπολιτευτική περίοδο.

Στην οποία είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού πως μόνο σε δύο περιόδους διακυβέρνησης, εκείνες του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Κώστα Σημίτη, το ΑΕΠ σε σταθερές τιμές ακολούθησε γραμμική αύξηση. 

Με αποτέλεσμα να αυξηθεί σωρευτικά σχεδόν 30% την πενταετία 1975-1979 και κάτι λιγότερο από 40% την οκταετία 1996-2003.

Μάλιστα, στην εύλογη σύγκριση περιόδων που ήταν ισόχρονες (ή σχεδόν ισόχρονες), διαπιστώνουμε ότι η ποσοστιαία αύξηση του εκφρασμένου σε σταθερές τιμές ελληνικού ΑΕΠ ήταν:

– Πάνω από τέσσερις φορές μεγαλύτερη την οκταετία Σημίτη (1996-2003) από ό,τι την πρώτη οκταετία του Ανδρέα Παπανδρέου (1982-1989).
– Σχεδόν τρεις φορές μεγαλύτερη την πενταετία του Κωνσταντίνου Καραμανλή (1975-1979) από ό,τι την εξαετία του ανιψιού του (2004-2009).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Είναι αναμενόμενο οι ρυθμοί μεταβολής του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος να διαφοροποιούνται από χρονιά σε χρονιά. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι δύσκολο να διακρίνει κάποιος υποπεριόδους άνθησης ή μαρασμού μιας εθνικής οικονομίας σε μια μακρά χρονική περίοδο, όπως η λεγόμενη μεταπολιτευτική για τη χώρα μας.

Εν προκειμένω, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι περίοδοι 1975-1980 και 1994-2007 ήταν περίοδοι ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία, εν αντιθέσει με την ενδιάμεσή τους (1981-1993), στην οποία η οικονομία μας παλινδρομούσε από την ανάπτυξη στην ύφεση. Και ακόμα περισσότερο με την πιο πρόσφατη (2008-2016), στην οποία βυθίστηκε στην ύφεση.

Ειδικότερα, με μέτρο σύγκρισης τον μέσο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης στα κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ, ξεχωρίζουν η οκταετία του Κώστα Σημίτη (1996-2003) και η πενταετία του Κωνσταντίνου Καραμανλή (1975-1979). Με τη μελαγχολική διαπίστωση ότι καμία χρονιά του Ανδρέα Παπανδρέου (1982-1989,1994-1995) η Ελλάδα δεν κατάφερε να προπορευθεί…

Βέβαια, το αμείλικτο των αριθμών μιας οικονομικής ανάλυσης όπως η παρούσα δεν έχει στόχο να διεγείρει τα πολιτικά πάθη. Όσο να στρέψει τη συζήτηση στους παράγοντες που διαμόρφωσαν τα φωτεινά διαλείμματα ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας...

Ερώτηση:

Ποιες ήταν οι οικονομικές πολιτικές που ακολούθησαν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Κώστας Σημίτης; Είναι δυνατόν αυτές να εφαρμοστούν αποτελεσματικά στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον; Εάν ο αναπτυξιακός ρόλος του κράτους ατόνησε με το άνοιγμα των διεθνών αγορών, και η μεγέθυνση συνεπεία ελλειμμάτων –ελλείψει πρόθυμου χρηματοδότη– αποτελεί παρελθόν, ποιο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης πρέπει να θεωρήσουμε σήμερα ως πρότυπο; 

Απάντηση:

Εν έτει 2018, το ελληνικό κράτος δεν μπορεί να αποτελέσει το άλογο που θα τραβήξει το κάρο της ανάπτυξης όπως τη δεκαετία του 1970. Όχι μόνο γιατί αντί πόρων έχει χρέη. Αλλά και γιατί απεδείχθη διαχρονικά ότι αποτελεί τον χειρότερο επιχειρηματία.

Ούτε πρόκειται, βέβαια, κανείς να το ξαναδανείσει αφειδώς όπως οι αγορές τη δεκαετία του 2000. Μόνο και μόνο για να καταναλώνουν οι πολίτες του περισσότερα από όσα παράγουν και να διογκώνεται πλασματικά το εθνικό προϊόν.

Μένουν πλέον μόνο οι επενδύσεις. Κυρίως οι ιδιωτικές παρά οι δημόσιες. Κυρίως εκείνες σε διεθνώς εμπορεύσιμα παρά εκείνες σε μη διεθνώς εμπορεύσιμα. Αν θέλουμε η ανάπτυξη να είναι βιώσιμη. Καθιστώντας αναγκαία κάθε μεταρρύθμιση που θα κάνει τον τόπο φιλικότερο για το επιχειρείν.

Ένα πολύ μεγάλο επενδυτικό σοκ, σαν αυτό που θα προκαλούσε η μόνιμη τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα κάθε τετραετία, θα έσωζε την Ελλάδα. Υπάρχει σήμερα ένας Κωνσταντίνος Καραμανλής για να πείσει τα μέλη της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής όπως εκείνος τους ευρωπαίους ηγέτες για την πλήρη και ισότιμη ένταξη της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή οικογένεια – κατ’ εξαίρεση, πριν από όλους όσοι περίμεναν στην ουρά;


Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Reporter.gr στις 8 Οκτωβρίου 2018:
https://www.reporter.gr/Apopseis/Apo-thesews/Stelios-Konteas/366100-Mathhmata-Anaptyxhs

Υποσημείωση:

1. Για να γίνει αντιληπτό πόσο βαθιά ήταν η ύφεση της ελληνικής οικονομίας μετά το 2008, αρκεί να ληφθεί υπόψη ότι η μείωση του ΑΕΠ το 2009 (4,3%) και το 2010 (5,5%) ήταν πολλαπλάσια όλων των προηγούμενων μεταπολιτευτικών μειώσεων (μεταξύ 1,1% και 2,3% τα έτη 1981-1983, 1987 και 1993), ενώ το 2011 (9,1%) και το 2012 (7,3%) ξεπέρασε ακόμα κι εκείνη του 1974 (6,4%), όπου υπήρχε ο κίνδυνος εμπόλεμης σύρραξης με την Τουρκία.

2. Αν στην πενταετία του Κωνσταντίνου Καραμανλή (1975-1979) προστεθεί και το 1980, τους περισσότερους μήνες τού οποίου ήταν πρωθυπουργός ο Γεώργιος Ράλλης, η ποσοστιαία σωρευτική αύξηση του ΑΕΠ σε σταθερές τιμές 2010 φτάνει το 30,5%, δηλαδή είναι πάνω από τρεις φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη (10%) της εξαετίας του Κώστα Καραμανλή (2004-2009), επιτείνοντας το αναπτυξιακό χάσμα των δύο περιόδων διακυβέρνησης.